Mark Twain Hakkında
Amerikan Edebiyatının usta yazarlarından biri olan Mark Twain, mizahi yönüyle ve hiciv tekniğini etkili bir biçimde kullanmasıyla bilinir. Gençlik yıllarına kıyasla hayatının son dönemlerinde, insanlığın ikiyüzlülüğüne, toplumsal ahlaka, siyasete ve politikaya karşı daha sert ve karamsar bir tutum sergilediğini görebiliriz. Mark Twain’in bu tutumu, son dönem eserlerine de yansımaktadır. İnsan Nedir? (What is Man?, 1906) ve ölümünden sonra yayınlanan Gizemli Yabancı (Mysterious Stranger, 1916) kitaplarında bunu gözlemlemek mümkündür. Mark Twain, İnsan Nedir? kitabında tıpkı eski felsefe metinleri gibi diyaloglar halinde determinizmden bahseder. İnsanın yaptığı her şeyi “kendi vicdanını rahatlatmak, ruhunu tatmin etmek için yaptığını” söyler ve bunları örneklendirir. Gizemli Yabancı’da ise durum yine pek farklı değildir. Şeytan, insanlara kimin gerçek kötü olduğunu, insanlığın karanlık tarihini ve insan ırkının, kendisinin bile yapamayacağı şeyleri nasıl yaptıklarını anlatır. Mark Twain’nin Hadleyburg’ü Yozlaştıran Adam kitabı ise bu kitaplar arasında en iyimser olanıdır. Mark Twain bu kitapta, ikiyüzlü toplumsal ahlak anlayışının çöküşünü anlatıyor.
Hadleyburg Kasabasıyla Tanışın!
Bölgenin “en dürüst ve en namuslu” kasabasına, Hadleyburg’e hoş geldiniz! Kasabanın şöhreti öylesine büyüktür ki bölgede adını ve şanını duymayan yoktur. “Hadleyburg, yozlaştırılamayan kasaba!” bu, kasabanın en büyük gurur kaynağıdır. Kültürlerinin temelini dürüstlük üzerine kuran Hadleyburg kasabası, bir gün kasabadan geçmekte olan bir yabancıyı gücendirir. Bu yabancı, seyahatleri sırasında Hadleyburg kasabasındaki uğramış olduğu hakareti asla unutmaz. “Yozlaştırılamaz” ünvanıyla nam salmış Hadleyburg’ü mahvedeceğine dair ant içer. Nihayet bir gün aklına şeytani bir plan gelir ve intikam almak amacıyla kasabaya döner. Hikaye de bu şekilde baslamış olur.
Yabancının İntikamı
Bu bölümde hikayenin tamamından bahsetmeyip sadece ilk kısımdan bahsedeceğim. Fakat kitabı okumak gibi bir düşünceniz varsa ve heyecanının kaçmasını istemiyorsanız, bu bölümü atlayıp sonraki bölüme geçebilirsiniz.
Yabancı, planının ilk adımı olarak bir çuval dolusu altınla Hadleyburg kasabasındaki Richards ailesinin evine uğrar. Aylar önce Hadleyburg kasabasına geldiğini ve zor durumda kalarak, gecenin bir vakti dilendiğini söyler. Altınların, dilendiği zaman ona 20 dolar veren kişiye verilmesini istediğini çünkü o kişinin verdiği 20 dolar ile koca bir servet elde ettiğini söyler. Kendisinin, ülkesine döneceğinden dolayı bu kişiyi bulmaya zamanı olmadığını belirtir. Ardından bu talihli kişiyi, ister gizlice ister gazete ilanı aracılığıyla bulabileceklerini söyleyerek veda eder.
Bununlar birlikte hikayedeki ilk ikilem de başlamış olur. Bay ve Bayan Richards yabancıya yardım eden kişinin kendileri olmadıkları için üzüntü ve pişmanlık duyarlar. Eğer yabancıya yardım etmiş olsalardı, bu para onların hayatlarını tamamen değiştirecekti. Richards ailesinin bu düşünceleri, yabancının intikam planının ilk meyvesini de vermiştir.
Düşüncelerle boğuşmaktan bunalan Bay Richards, ilanı vermek üzere matbaaya gitmeye karar verir. Artık bu olayı iki aile biliyordur. Richards ve matbaada çalışan Cox ailesi. Yabancının planı tıpkı bir virüs gibi Hadleyburg halkındaki seçilmiş kişilere yayılmaya başlar. Bay Richards eve geri döndüğü zaman ilanı bu kadar çabuk matbaaya yetiştirdiği için pişmanlık duyar. Bay ve Bayan Richards’ın gözüne gece boyunca uyku girmez. Gözüne uyku girmeyen bir diğer aile de Cox ailesidir. Fakat her şey için çok geçtir. Belki de hayatlarını, çocuklarını ve torunlarını kurtaracak bu parayı kaybettiklerinden ötürü bir hayli pişmandırlar. Bu iki aile anlaşıp parayı kendilerine alabilirlerdi…
Böylece Hadleyburg’ü Yozlaştıran Adam kitabının ilk bölümünde, insanların kolayca ayartılabilen varlıklar olduğunu anlamış oluyoruz. Bunun yanında Hadleyburg kasabasındaki bazı kişilerin, övünmüş oldukları dürüstlük ilkelerinden yoksun olduğunu, tüm bu toplumsal ahlak safsatasının pençesinde olduğunu da görüyoruz.
Hadleyburg‘ün Akıbeti
Yozlaşmak ya da yozlaşmamak, işte bütün mesele bu! Hadleyburg yozlaştı mı? Nesillerce dürüstlüğüyle nam salmış olan Hadleyburg kasabasının sonu ne oldu? Eğer bu sorunun cevabını merak ediyorsanız, 60 sayfalık bu kısa hikayeyi bir solukta okumamanız için başka hiçbir neden yok. Tatmin edici bir son sizi bekliyor.
Eseri Türkçe okumak isterseniz, çevirisinin oldukça akıcı olduğunu da belirtmek isterim. Hadleyburg’ü Yozlaştıran Adam kitabını dilimize kazandıran Can Yayınları’na ve çevirisini yapmış olan Berrak Göçer’e teşekkürlerimi sunuyorum.
Sitemizdeki bir diğer kitap incelemesi Kızların Suskunluğu‘nu okumak isterseniz, buradan ulaşabilirsiniz.
Herkese “keyifli” okumalar!
